Além da avaliação formativa: Construção e validação da escala de Estratégias Avaliativas dos Professores (StraVI)

Autores

DOI:

https://doi.org/10.7346/-fei-XXII-01-24_11

Palavras-chave:

Avaliação para a aprendizagem, Avaliação como aprendizagem, Avaliação sustentável, Estratégias avaliativas, Validação

Resumo

O estudo apresenta o processo de construção e validação da escala de Estratégias Avaliativas dos Professores (StraVI), projetada para detectar as estratégias de avaliação formativa utilizadas por professores do ensino fundamental e médio para avaliação em sala de aula. A amostra de validação é composta por 1.545 professores em atividade, distribuídos por todo o território nacional. A escala StraVI, submetida a análise fatorial exploratória e confirmatória, mostra boas propriedades psicométricas e se articula nas seguintes dimensões: Estratégias avaliativas voltadas para a melhoria da aprendizagem (S-AfL) e Estratégias avaliativas voltadas para a autorregulação e sustentabilidade da aprendizagem (S-AaL). Esta ferramenta preenche uma lacuna no panorama dos instrumentos disponíveis no setor, focando nas especificidades das diferentes estratégias de avaliação formativa, distinguindo entre estratégias relacionadas à abordagem de assessment for learning e estratégias relacionadas à abordagem de assessment as learning, com uma atenção especial também ao sustainable assessment.

Referências

Assessment Reform Group (ARG) (2002). Assessment is for learning: 10 principles. Research-based principles to guide classroom practice. https://assessmentreformgroup.files.wordpress.com/2012/01/10principles_english.pdf

Bartlett, M. S. (1954). A note on the multiplying factors for various χ2 approximations. Journal of the Royal Statistical Society. Series B (Methodological), 296–298.

Batini, F., & Guerra, M. (2020). Gli effetti della valutazione formativa sull’apprendimento nella scuola primaria. Una revisione sistematica. Pedagogia più Didattica, 6(2), 78–93.

Ben-Eliyahu, A. (2021). Sustainable learning in education. Sustainability, 13(8), Article 4250. https://doi.org/10.3390/su13084250

Bennett, R. E. (2011). Formative assessment: A critical review. Assessment in Education: Principles, Policy & Practice, 18(1), 5–25. https://doi.org/10.1080/0969594X.2010.513678

Bentler, P. M. (1990). Comparative fit indexes in structural models. Psychological Bulletin, 107, 238–246. https://doi.org/10.1037/0033-2909.107.2.238

Boud, D. (2000). Sustainable assessment: rethinking assessment for the learning society. Studies in Continuing Education, 22(2), 151–167. https://doi.org/10.1080/713695728

Boud, D. (2022). Assessment-as-learning for the development of students’ evaluative judge- ment. In Z. Yan, & L. Yang (Eds.), Assessment as learning: Maximising opportunities for student learning and achievement (pp. 25–37). Routledge. [Versione Kindle MAC].

Boud, D., & Soler, R. (2016). Sustainable assessment revisited. Assessment & Evaluation in Higher Education, 41(3), 400–413. https://doi.org/10.1080/02602938.2015.1018133

Cheung, G. W., & Resnvold, R. B. (2002). Evaluating Goodness of fit indexes for testing measurement invariance. Structural Equation Modelling: A Multidisciplinary Journal, 9, 233–255. https://doi.org/10.1207/S15328007SEM0902_5

Clark, I. (2012). Formative assessment: Assessment is for self-regulated learning. Educational Psychology Review, 24(2), 205–249. https://doi.org/10.1007/s10648-011-9191-6

Corsini, C. (2023). La valutazione che educa. Liberare insegnamento e apprendimento dalla tirannia del voto. FrancoAngeli.

Crooks, T. (2011). Assessment for learning in the accountability era: New Zealand. Studies in Educational Evaluation, 37(1), 71–77. https://doi.org/10.1016/j.stueduc.2011.03.002

Earl, L. M. (2013). Assessment as Learning: Using classroom assessment to maximize student learning (2nd ed.). Corwin.

Fleiss, J. (1971). Measuring nominal scale agreement among many raters. Psychological Bulletin, 76, 378–382. https://doi.org/10.1037/h0031619

Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research (JMR), 18(1), 39–50. http://www.jstor.org/stable/3151312

Galliani, L. (2009). Web ontology della valutazione educativa. Pensa MultiMedia.

Graham, L., Berman, J., & Bellert, A. (2015). Sustainable learning. Cambridge University Press.

Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2014). Multivariate data analysis (7th ed.). Person Education Limited.

Hattie, J. (2009). Visible learning: A synthesis of over 800 meta-analyses on achievement. Routledge.

Horn, J. L. (1965). A rationale and test for the number of factors in factor analysis. Psychometrika, 30(2), 179–185. https://doi.org/10.1007/BF02289447

Hu, L.-T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural equation modeling: a multidisciplinary journal, 6(1), 1–55.

Kaiser, H. F. (1970). A second-generation little jiffy. Psychometrika, 35(4), 401–415. https://doi.org/10.1007/BF02291817

Kaiser, H. F., & Rice, J. (1974). Little jiffy, mark 4. Educational and Psychological Measurement, 34(1), 111–117. https://doi.org/10.1177/001316447403400115

Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling (4th ed.). Guilford Press.

Lam, R. (2019). Teacher assessment literacy: Surveying knowledge, conceptions and practices of classroom-based writing assessment in Hong Kong. System, 81, 78–89. https://doi.org/10.1016/j.system.2019.01.006

Lynn, M. R. (1986). Determination and quantification of content validity. Nursing Research, 35(6), 382–385. https://doi.org/10.1097/00006199-198611000-00017

Mardia, K. V. (1970). Measures of multivariate Skewness and Kurtosis with applications. Biometrika, 57(3), 519–530. https://doi.org/10.2307/2334770

Meade, A. W., Johnson, E. C., & Braddy, P. W. (2008). Power and sensitivity of alternative fit indices in tests of measurement invariance. Journal of Applied Psychology, 93(3), 568–592. https://doi.org/10.1037/0021-9010.93.3.568

Meusen-Beekman, K., Joosten-ten Brinke, D., & Boshuizen, E. (2016b). De retentie van zelfregulatie, motivatie en self-efficacy in het voortgezet onderwijs na formatieve assessments in het basisonderwijs. Pedagogische Studiën, 93(3), 136–153.

Panadero, E., Alonso-Tapia, J., & Huertas, J. A. (2012). Rubrics and self-assessment scripts effects on self-regulation, learning and self-efficacy in secondary education. Learning and Individual Differences, 22(6), 806–813. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2012.04.007

Pavlov, G., Shi, D., & Maydeu-Olivares, a. (2020) Chi-square Difference Tests for Comparing Nested Models: An Evaluation with Non-normal Data, Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 27(6), 908–917. https://doi.org/10.1080/10705511.2020.1717957

Rosseel, Y. (2012). lavaan: An R package for structural equation modeling. Journal of Statistical Software, 48(2), 1–36. https://doi.org/10.18637/jss.v048.i02

Sarstedt, M., Hair Jr, J. F., Cheah, J. H., Becker, J. M., & Ringle, C. M. (2019). How to specify, estimate, and validate higher-order constructs in PLS-SEM. Australasian Marketing Journal (AMJ), 27(3), 197–211. https://doi.org/10.1016/j.ausmj.2019.05.003

Satorra, A., & Bentler, P. M. (2001). A scaled difference chi-square test statistic for moment structure analysis. Psychometrika, 66(4), 507–514. https://doi.org/10.1007/BF02296192

Schellekens, L. H., Bok, H. G., de Jong, L. H., van der Schaaf, M. F., Kremer, W. D., & van der Vleuten, C. P. (2021). A scoping review on the notions of Assessment as Learning (AaL), Assessment for Learning (AfL), and Assessment of Learning (AoL). Studies in Educational Evaluation, 71, Article 101094. https://doi.org/10.1016/j.stueduc.2021.101094

Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of psychological research online, 8(2), 23–74.

Schneider, M., & Preckel, F. (2017). Variables associated with achievement in higher education: A systematic review of meta-analyses. Psychological Bulletin, 143(6), 565–600. http://dx.doi.org/10.1037/bul0000098

Scierri, I. D. M. (2021). Strategie e strumenti di valutazione formativa per promuovere l’apprendimento autoregolato: una rassegna ragionata delle ricerche empiriche. Journal of Educational, Cultural and Psychological Studies, 24, 213–227. https://doi.org/10.7358/ecps-2021-024-scie

Scierri, I. D. M. (2022). Finalità e modi della valutazione: primi risultati di un’indagine su concezioni e strategie valutative dei docenti delle scuole italiane. In V. Boffo, & F. Togni (Eds.), Esercizi di ricerca. Dottorato e politiche della formazione (pp. 197–206). Firenze University Press.

Scierri, I. D. M. (2023). Per una valutazione centrata sull’allievo: framework teorico e primi risultati di un’indagine su concezioni e strategie valutative degli insegnanti. Lifelong Lifewide Learning, 19(42), 83–101. https://doi.org/10.19241/lll.v19i42.754

Scierri, I. D. M., Viola, M., & Capperucci, D. (2023). Gli effetti di una valutazione come apprendimento sullo sviluppo del giudizio valutativo e sull’autoefficacia degli studenti: una esperienza nella scuola primaria. QTimes – webmagazine, XV, 4, 290–305.

Steiger, J. H. (1990). Structural model evaluation and modification: An interval estimation approach. Multivariate Behavioral Research, 25, 173–180. https://doi.org/10.1207/s15327906mbr2502_4

Steiger, J. H., & Lind, J. C. (1980). Statistically based tests for the number of common factors, paper presented at the annual meeting of the Psychometric Society. Iowa City.

Thurstone, L. L. (1947). Multiple factor analysis. University of Chicago Press.

Tomlinson, C. A. (2007). Learning to love assessment. Educational Leadership, 65(4), 8–13.

Trinchero, R. (2017). Attivare cognitivamente con la valutazione formante. In A. M. Notti (Ed.), La funzione educativa della valutazione. Teorie e pratiche della valutazione educativa (pp. 73–90). Pensa MultiMedia.

Tucker, L. R., & Lewis, C. (1973). A reliability coefficient for maximum likelihood factor analysis. Psychometrika, 38(1), 1–10. https://doi.org/10.1007/BF02291170

Vertecchi, B. (2023, febbraio). Ipotesi per un esperimento. Tuttoscuola, XLVIII, 26–27.

Wiliam, D. (2018). Embedded formative assessment (2nd ed.). Solution Tree Press.

Wiliam, D., & Black, P. J. (1996). Meanings and consequences: a basis for distinguishing formative and summative functions of assessment? British Educational Research Journal, 22, 537–548.

Wisniewski, B., Zierer, K., & Hattie, J. (2020). The power of feedback revisited: A meta-analysis of educational feedback research. Frontiers in Psychology, 10, Article 3087. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.03087

Yan, Z., & Boud, D. (2022). Conceptualising assessment-as-learning. In Z. Yan, & L. Yang, (Eds.), Assessment as Learning. Maximising opportunities for student learning and achievement (pp. 11–24). Routledge. [Versione Kindle MAC].

Publicado

2024-04-30

Como Citar

Scierri, I. D. M. (2024). Além da avaliação formativa: Construção e validação da escala de Estratégias Avaliativas dos Professores (StraVI). Formazione & Insegnamento, 22(1), 97–108. https://doi.org/10.7346/-fei-XXII-01-24_11